Op 21 januari 2021 is Prof dr. Wim van Palenstein Helderman op de leeftijd van 77 jaar overleden. Hij is mogelijk voor de jongere generatie een onbekende maar hij heeft zeker in het begin van zijn carrière veel gedaan binnen de wetenschap van de parodontologie. Daarmee voor anderen juist een oude bekende. Hij ontving in zijn kleurrijke carrière de Max Reneman Prijs (1982) omdat hij prachtige kon schilderen, een lintje als officier in de Orde van Oranje Nassau (2011) en de Theodoor Dentz Medaille (2013).
Na zijn afstuderen in 1967 aan de faculteit Tandheelkunde van de Rijks Universiteit Utrecht werd Wim fulltime onderzoeker bij de vakgroep preventieve tandheelkunde. Hij promoveerde in 1975. Na een jaar onderzoek aan het Forsyth Dental Centre in Boston, keerde hij in 1979 terug in Utrecht. Daar begeleidde hij Paul Janssen met een proefschrift dat zich onder meer bezighield met de reproduceerbaarheid van pocketdiepte- en bloedingsneiging metingen.
Door de sluiting van de faculteit tandheelkunde in Utrecht in 1986 kwam hij via een detachering bij tandheelkunde van de Universiteit Groningen in Dar el Salaam in Tanzania terecht. Daar heeft hij onder meer samen met zijn promovendus Bakari Lembariti gekeken naar het effect van de aanwezigheid van onbehandeld tandsteen op het ontstaan van gingiva recessie en ook naar het nut van een enkele keer tandsteen verwijderen zonder een poetsinstructie. Deze laatste met de volgende conclusie: The practice of occasional scaling without repeated OHI, which is commonly employed in developing countries, should be considered as clinically irrelevant and of little use in improving the standard of periodontal health. Eigenlijk iets waar ook rekening mee gehouden zou moeten worden bij vrijwilligerswerk van Nederlandse tandartsen en mondhygiënisten in den vreemde.
In 2002 werd hij bijzonder hoogleraar in Tandheelkundige Zorgverlening in Ontwikkelingslanden in Nijmegen. Een positie die verbonden was aan het WHO Collaborating Centre for Oral Healthcare Planning and Future Scenarios. Een van de hoogtepunten van zijn werk daar was het zogenoemde ‘Fit for School’ project. Hierin maakt het tandenpoetsten onderdeel uit van een breed hygiënepakket zoals handen wassen en ontwormen op scholen. Op dit project waar zuidoost Aziatische landen zoals de Filipijnen, Indonesië, Laos en Cambodja waren betrokken promoveerden Bella Monse en Habib Benzian. Door zijn lobby, het betrekken van lokale fluoride tandpasta fabrikanten en het grote succes van het verminderen van schoolverzuim in de betrokken landen heeft dit project veel acceptatie en bewondering ondervonden bij politici en beleidsmakers. In hetzelfde kader was hij in 2015 co-promotor van het proefschrift van Martijn Rosema ‘Toothbrushing Efficacy’ waar het evalueren van het poetsprogramma in Myanmar een belangrijk onderdeel van was.
Wim was niet bang om paradigma’s aan de kaak te stellen en met zijn ‘dwars(e) denken’ stimuleerde hij mensen om met een andere blik naar tandheelkunde te kijken. Met zijn overlijden verliezen we naast een bijzondere man ook een fijne mentor, gedreven docent, begeleider van onderzoek, adviseur, bestuurslid, voorzitter van commissie’s en organisaties en redactielid van het NTvT.
Fridus van der Weijden